Európska komisia dňa 23. septembra 2013 predstavila prvú obsiahlu analýzu stavu „jednotného trhu“ pre výskum, teda Európskeho výskumného priestoru (EVP). Správa obsahuje faktovú základňu na posúdenie pokroku v cieľových oblastiach, ako napríklad otvorené a spravodlivé zamestnávanie výskumníkov alebo lepší obeh vedeckých poznatkov. Vyplýva z nej, že určitý pokrok sa podarilo dosiahnuť, ale všetky otázky ešte nevyriešili ani výskumné ustanovizne s najlepšími výsledkami, hoci sa blíži konečný termín vytvorenia EVP, ktorý stanovili lídri EÚ na rok 2014. Ďalším poznatkom je, že medzi ustanovizňami s najlepšími a s najhoršími výsledkami je výrazný rozdiel (MEMO/13/807).
Európska komisárka zodpovedná za výskum, inováciu a vedu Máire Geogheganová-Quinnová uviedla: „Správa preukázala, že v tejto oblasti ešte stále zostáva veľa práce. Investície do rozvoja a výskumu sú mimoriadne dôležité, čo však potrebujeme, sú úplne fungujúce systémy výskumu a inovácie, ktoré finančné prostriedky využívajú najlepším spôsobom. Potrebujeme, aby sa všetky členské štáty a všetky strany zapojené do výskumu a jeho financovania teraz výrazným spôsobom zasadili za vytvorenie EVP.“
Účelom Európskeho výskumného priestoru je umožniť, aby sa v cezhraničnom kontexte výskumní pracovníci, výskumné ustanovizne, ako aj podniky mohli lepšie pohybovať, lepšie súťažiť a spolupracovať. Dosiahlo by sa tak posilnenie výskumných systémov členských štátov EÚ, zvýšenie ich konkurencieschopnosti a umožnilo by sa im účinnejšie spolupracovať pri hľadaní riešení veľkých výziev.
Hoci správa zdôrazňuje, že pokrok sa zaznamenal vo všetkých cieľových oblastiach, zároveň poukazuje na viaceré oblasti, ktoré naďalej vyvolávajú starosti:
-
investície do rozvoja a výskumu z verejných zdrojov ako podiel celkových verejných výdavkov majú v mnohých členských štátoch klesajúcu tendenciu,
-
národné výskumné programy naďalej prebiehajú na základe odlišných pravidiel, napríklad pravidiel týkajúcich sa podávania správ, čo komplikuje medzinárodnú spoluprácu pri výskume,
-
rozvoj a realizáciu infraštruktúr, ako príklad poslúžia veľmi intenzívne lasery či obrovské teleskopy, brzdia finančné, manažérske a politické prekážky a vnútroštátne pravidlá alebo vysoké vstupné náklady k nim výskumným pracovníkom z iných členských štátov často znemožňujú prístup,
-
otvorené, transparentné zamestnávanie založené na zásluhách ešte stále nie je pravidlom pri všetkých výskumných pozíciách, napríklad vyše polovica neobsadených pracovných miest sa ešte neinzeruje na úrovni EÚ prostredníctvom portálu EURAXESS Jobs, čo blokuje mobilitu výskumníkov a môže viesť k situáciám, že na pracovnú pozíciu nie je vždy zadelený najvhodnejší kandidát,
-
v dôsledku rodových rozdielov sa stále mrhá nadaním výskumníčok, pričom v tejto oblasti sa zaznamenal najmenší pokrok pri vytváraní EVP,
-
pomerne málo výskumných pracovníkov v Európe je zamestnaných v priemysle a tí, ktorí sú, nie sú dostatočne pripravení pre pracovný trh.
Súvislosti vytvárania EVP:
Lídri EÚ opakovane zdôraznili význam dokončenia Európskeho výskumného priestoru a v záveroch zasadnutia Európskej rady vo februári 2011 a v marci 2012 stanovili jeho lehotu na rok 2014.
Správa nasleduje rok po prijatí oznámenia „Posilnené partnerstvo v oblasti Európskeho výskumného priestoru pre excelentnosť a rast“, v ktorom sa určili opatrenia, ktoré by členské štáty mali vykonať s cieľom dosiahnuť EVP. Je faktovou základňou na hĺbkové posúdenie EVP, ktoré sa vykoná v roku 2014.
Návrhy Komisie na dokončenie EVP sa zameriavajú na päť kľúčových priorít, v ktorých treba pokročiť:
-
väčšia efektívnosť národných výskumných systémov,
-
lepšia nadnárodná spolupráca a súťaž vrátane zriadenia a účinnej prevádzky kľúčových výskumných infraštruktúr,
-
otvorenejší trh práce pre výskumníkov,
-
rovnosť žien a mužov a ich postavenia v organizáciách vykonávajúcich a vyberajúcich výskumné projekty a
-
optimálny obeh a prenos vedeckých poznatkov, v neposlednom rade aj prostredníctvom digitálnych prostriedkov.
Informácie v správe o pokroku pri vytváraní EVP pochádzali z viacerých zdrojov, predovšetkým z informácií zahrnutých v národných programoch reforiem na rok 2013 a v zozname opatrení, ktoré určil Inštitút pre perspektívne technologické štúdie Spoločného výskumného centra. Komisia takisto preskúmala organizácie, ktoré financujú a vykonávajú výskumu vo všetkých členských štátoch a krajinách pridružených k výskumnému programu EÚ a tieto informácie dolplnila štúdia MORE 2 a správa Researchers' Report 2013 uverejnená osobitne na portáli EURAXESS. Zoznam opatrení vo väčšine prípadov na žiadosť Komisie doplnili vnútroštátne orgány.